Regulacja populacji poszczególnych gatunków roślin i zwierząt jest konieczna do utrzymania różnorodności biologicznej. Opór środowiska to pojęcie stosowane do określania zjawisk regulujących liczebność populacji. Co to jest i jaki ma związek z ekologią?
Różnorodność biologiczna na Ziemi jest utrzymywana przez zjawiska określane jako opór środowiska. Zależności kształtowane przez miliony lat doprowadziły do stanu obecnego, w którym wiele gatunków roślin i zwierząt żyje obok siebie. Te nici zależności mogą być zerwane w wyniku działalności człowieka. Dlaczego utrzymanie różnorodności jest takie ważne dla naszej planety? Przeczytaj już teraz!
Co to jest opór środowiska?
Środowisko naturalne na Ziemi często określane jest jako system naczyń połączonych. Istnieją skomplikowane sieci zależności pomiędzy poszczególnymi przedstawicielami ze świata roślin i zwierząt. Ich różnorodność i wielkość populacji jest regulowana przez zjawiska uznawane za opór środowiska. Co to takiego?
Definicja pojęcia
Życie na Ziemi kształtowało się przez miliony lat i ten proces ciągle uznaje się za dynamiczny. W tym czasie pewne gatunki nauczyły się żyć w określonych relacjach z innymi i dostosowały do ogólnych warunków panujących w miejscu ich występowania. Opór środowiska to wszystkie działania biologiczne, które wpływają na populację danego gatunku. Regulują ich liczebność, ponieważ zapobiegają nadmiernemu i maksymalnemu rozmnażaniu. Dzięki temu ekosystem na naszej planecie pozostaje różnorodny.
Najciekawsze przykłady oporu środowiska?
Trudno wymienić wszystkie zjawiska, które można uznać za opór środowiska. Procesy mogą oddziaływać na daną populację w sposób bezpośredni i bardziej złożony. Przede wszystkim opór to ograniczenie dostępu do pożywienia i odwrotnie, jego duża dostępność. Większe terytorium i dużo zasobów naturalnych sprzyja zwiększaniu liczebności danej populacji, z kolei brak światła, minerałów i pożywienia ogranicza możliwości rozrodcze gatunku.
Jako opór środowiska wymieniana jest śmiertelność w wyniku:
- naturalnej długości życia;
- chorób;
- kataklizmów;
- działalności drapieżników.
Gorsze warunki do życia wymuszają też migrację, co z kolei wpływa na różnorodność genów w ramach danego gatunku i wzmocnienie go. Na populacje mogą oddziaływać także takie zjawiska jak powodzie, pożary czy różnice temperatur.
Opór środowiska a rozwój człowieka
Jednym z gatunków, który najlepiej radzi sobie z własnym oporem środowiska, jest człowiek. Ludzkość nauczyła się przeciwdziałać czynnikom, które w naturalny sposób wpływały na liczebność populacji. Najpierw udało się utrzymać zasobność pokarmową, a następnie wyeliminować największych wrogów naturalnych. Także inne czynniki, jak choroby i kataklizmy, nie ograniczają dynamicznego wzrostu populacji homo sapiens.
Wpływ czynnika ludzkiego na opór środowiska
Opanowanie wielu z czynników określanych jako opór środowiska jest sukcesem gatunku ludzkiego. Mimo tego jest to raczej powód do zmartwienia niż radości. Ekosystemy kształtowały się przez miliony lat, a poszczególne gatunki były i są od siebie zależne. Często nie zdajemy sobie sprawy ze zjawiska określanego efektem motyla. Wyeliminowanie lub zmiana jednego niewielkiego czynnika może doprowadzić do konsekwencji, których nie jesteśmy w stanie w żaden sposób przewidzieć.
Blaski i cienie opanowania oporu środowiska przez człowieka
Ludzie niemal od początku swojej działalności wpływają negatywnie na naczynia połączone w środowisku naturalnym. Około 12000 lat temu ludzie zaczęli przechodzić na tryb osiadły, co było związane z wynalezieniem rolnictwa i hodowli zwierząt. Od tamtej pory gatunek stopniowo zmieniał środowisko naturalne i podporządkowywał je pod własne potrzeby. Opanowany opór środowiska w postaci braku pożywienia, zagrożeń, zimna i chorób przestał ograniczać rozrodczość, a jednocześnie zmniejszył śmiertelność.
Niestety, zmiana jednego czynnika wpłynęła na inne. Dotychczas trudno wskazać wszystkie gatunki roślin i zwierząt, które wyginęły przez działanie człowieka. Wiele drapieżników, które stanowiły zagrożenie dla osad, zostało wytępionych. Zwierzęta, które łatwo można było udomowić, zniknęły ze środowisk naturalny, co wpłynęło na wymarcie albo nadmierną ekspansję innych gatunków.
Ciekawymi przykładami pośredniego wpływu jest wymarcie ptaków dodo na wyspie Mauritius, a także wyginięcie wilkoworów tasmańskich. W obu przypadkach do ich wymarcia przyczynili się nowi wrogowie przewiezieni wraz z osadnikami. Gołębiowate ptaki wyginęły przez świnie niszczące ich gniazda, z kolei populację wilkoworów, przetrzebioną wcześniej przez ludzi, definitywnie zniszczyły psy dingo.
W ostatnich 200 latach rozwój rolnictwa, przemysłu i wydobycia przyczynił się do wymierania kolejnych gatunków zwierząt i roślin. W związku z tym mamy do czynienia ze stałą utratą bioróżnorodności, co wpływa niekorzystnie także na rozwój człowieka. Już widoczne są problemy z zapylaniem roślin, żyznością gleb i produkcją żywności, a także zaostrzeniem się klimatu. Z kolei brak naturalnego oporu środowiska sprzyja nadmiernemu rozwojowi inwazyjnych gatunków obcych. Jest to problem, z którym ludzkość musi się zmierzyć dla dobra przyszłych pokoleń.
Powiązane:
- Najważniejsze założenia i sposoby na kształtowanie środowiska
- Degradacja środowiska naturalnego przez człowieka
- Zanieczyszczenie środowiska przez człowieka – w jaki sposób wpływamy na naszą planetę?
- Ile wynosi ślad węglowy człowieka i jak go obliczyć?
- Czym jest dziura ozonowa i jak wpływa na nasze życie?
- Efekt cieplarniany – czy to bezpieczne?
