Postępujący kryzys klimatyczny wymaga radykalnych decyzji, które nie mogą być odkładane na później. Tymczasem zmiany klimatu to problem złożony, którego nie sposób rozwiązać szybko i raz na zawsze.
Rosnąca emisja dwutlenku węgla to problem, na który zwrócono uwagę już w latach 70. ubiegłego wieku. Niestety, przez długi czas pozostawał on w cieniu, również ze względu na działania różnych lobby. W 2020 roku nie ma już wątpliwości co do tego, że zmiany klimatu nie są wyimaginowanym problemem – to realne zagrożenie, które wymaga podjęcia radykalnych kroków. Aby działać skutecznie, niezbędna jest wiedza na temat największych źródeł emisji dwutlenku węgla.
Kryzys klimatyczne – jakie zmiany można wprowadzić?
Niestety, nie ma tutaj prostego rozwiązania. Przeciwdziałanie zmianom klimatycznym jest możliwe tylko w przypadku współpracy państw całego świata. Zwłaszcza największych emitentów dwutlenku węgla, takich jak Chiny czy Stany Zjednoczone. Próby światowej mobilizacji i wspólnej koordynacji dążeń ku neutralności klimatycznej dają nadzieję, że uda nam się zdążyć z wprowadzaniem radykalnych zmian w funkcjonowaniu gospodarki, zanim będzie za późno.
Aby zrozumieć, jak złożonym problemem są zmiany klimatu i które obszary wymagają natychmiastowych działań, warto przyjrzeć się udziałowi poszczególnych sektorów gospodarki w globalnej emisji CO2 oraz innych gazów cieplarnianych. Warto pamiętać, że choć to CO2 jest głównym winowajcą w kontekście zmian klimatu, efekt cieplarniany jest efektem kumulacji w atmosferze różnych gazów. Należą do nich:
- metan;
- nadtlenek azotu;
- wodorofluorowęglowodory.
Światowa emisja CO2 w poszczególnych sektorach gospodarki
W zależności od położenia, stopnia rozwoju ekonomicznego państwa oraz jego zasobów naturalnych, poziomy emisji oraz jej źródła mogą znacząco się różnić. Spoglądając na uśrednione wartości, można jednak stwierdzić, które sektory wymagają największych zmian.
Według danych Europejskiej Agencji Środowiska (EEA), w 2019 roku za ponad 70% emisji gazów cieplarnianych w Unii Europejskiej odpowiadała ogólnie pojęta produkcja energii. Warto zaznaczyć, że aż jedna trzecia emisji w ramach tego sektora należy do transportu. Drugim w kolejce sektorem z 10% jest rolnictwo. Jako trzecie, z 9%, plasują się zużycie produktów i procesy przemysłowe. Za niewiele ponad 3% odpowiada z kolei zarządzanie odpadami.
Najwięksi emitenci – energetyka
Jak widać, spalanie paliw kopalnych w ramach sektora energetycznego odgrywa istotną rolę w postępujących zmianach klimatu. To właśnie z tego względu większość działań państw na całym świecie oscyluje wokół redukcji zużycia i wydobycia paliw kopalnych oraz inwestycji w odnawialne źródła energii. Ich upowszechnienie mogłoby umożliwić znaczące ograniczenia spalania węgla, ropy i gazu.
Najwięksi emitenci CO2 na świecie – które państwa mają najwyższy ślad węglowy?
Za większość światowej emisji odpowiada kilka państw. Największym winowajcą są Chiny, zajmujące niechlubne pierwsze miejsce w rankingu największych emitentów świata. Plasujące się na drugim miejscu Stany Zjednoczone emitują mniej niż połowę dwutlenku węgla co roku uwalnianego do atmosfery przez Państwo Środka. Na trzecim miejscu jest z kolei Unia Europejska.
Który kraj emituje najwięcej dwutlenku węgla w UE? Według najnowszych rankingów są to Niemcy. W 2019 roku kraj wypuścił do atmosfery aż 809799 kiloton ekwiwalentu CO2, czyli aż dwa razy więcej niż plasujące się na drugim i trzecim miejscu Wielka Brytania (obecnie już poza UE) i Francja. Za znaczącą część emisji na świecie odpowiadają również Indie, Rosja oraz Japonia.
Zamknięte koło zmian klimatu – które procesy mogą przyspieszyć ich postępowanie?
Według opublikowanego w 2021 roku raportu ONZ, który zaszokował świat, ludzkość jest bliżej nieodwracalnych zmian klimatu niż mogłoby się wydawać. Poniekąd ocieplenie klimatu to naturalny proces. Obecnie jednak przebiega on na bezprecedensowo szybką skalę. Nie jest to dobra wiadomość. Skoro jednak ocieplenie postępuje z przyczyn zależnych od ludzi, oznacza to, że społeczeństwa z całego świata mają szansę zapobiec jego negatywnym skutkom.
Według większości naukowców wciąż jest na to szansa. Co jednak mogłoby wydarzyć się w przypadku, gdyby nie udałoby się w porę zatrzymać zmian klimatycznych? Po przekroczeniu nieodwracalnej granicy ocieplenia może rozpocząć się zamknięty cykl katalizujących zmian. Roztopienie się lodowców może spowodować uwolnienie do atmosfery ogromnych ilości metanu, a osuszenie torfowisk – gigatony CO2.
Jak można zapobiec postępowaniu zmian klimatu?
Podstawowym wyzwaniem dla świata jest w tym momencie transformacja energetyki, która wciąż w większości regionów polega na źródłach nieodnawialnych. Ograniczenie wycinki lasów i osuszania torfowisk również może pomóc w spowolnieniu zmian klimatycznych. Podobnie zadziałają nowe, mniej inwazyjne metod uprawy roślin i hodowli zwierząt.
Transformacja energetyczna
W kontekście transformacji energetycznej niezbędne jest stworzenie przemyślanej strategii długoterminowej, która stopniowo zwiększa procent udziału źródeł odnawialnych w całkowitej produkcji energii. Bardzo istotna jest dywersyfikacja źródeł. W tym momencie wiele krajów Unii Europejskiej polega na gazie, traktowanym jako paliwo przejściowe na drodze ku neutralności klimatycznej. Zwiększony popyt powoduje wzrost cen tego surowca, w konsekwencji zagrażając bezpieczeństwu energetycznemu.
Przykładem może być Polska, w której konsumpcja gazu w ostatnich latach znacząco wzrosła, między innymi w związku z projektami dofinansowywania modernizacji ogrzewania. Wiele osób wymieniło piece węglowe na gazowe, co zwiększyło zapotrzebowanie na ten surowiec. Dlatego w planie transformacji energetycznej tak duży nacisk kładziony jest właśnie na dywersyfikację.
Inwestycja w fotowoltaikę
Nie wszystkie kraje dysponują możliwością korzystania z energii geotermalnej czy pływów wody. Dlatego większość inwestuje przede wszystkim w fotowoltaikę, która jest najbardziej demokratyczną metodą pozyskiwania energii odnawialnej, sprawdzającą się niezależnie od lokalizacji. W Polsce program dofinansowywania inwestycji w instalacje fotowoltaiczne przyniósł naprawdę spektakularne skutki. Choć energia odnawialna wciąż stanowi niewielki procent, w ostatnich latach zauważalnie się on zwiększył się jej udział w całościowej produkcji energii w Polsce.
Transformacja transportu
Sektor transportowy plasuje się na drugim miejscu, po energetyce, w kontekście światowej produkcji energii. Choć dużo mówi się o szkodliwości branży lotniczej, w rzeczywistości największy wpływ na global carbon footprint ma transport lądowy. Bardzo istotną częścią strategii transformacji tego sektora w Europie, gdzie tanie loty krótkodystansowe cieszą się dużą popularnością, jest jednak rozwój lądowych, niskoemisyjnych alternatyw dla lotnictwa. Mowa tutaj przede wszystkim o sieci szybkich kolei. UE stawia również na redukcję emisji przez samochody osobowe, nakładając ograniczające normy na producentów z branży automotive.
Podsumowanie
Pandemia wymusiła na ludziach zmiany w dotychczasowym stylu życia. Ich skutkiem był znaczący spadek emisji CO2. Miało to oczywiście szereg negatywnych reperkusji dla świata, jednak potwierdziło, że radykalne kroki faktycznie są w stanie ograniczyć wzrost emisji. Dlatego konsekwentna realizacja scenariuszy przedstawionych przez poszczególne państwa w ramach porozumienia paryskiego to podstawa sukcesu.
Powiązane:
- Redukcja emisji CO2 w UE i na świecie – czy uda się osiągnąć neutralność klimatyczną?
- Emisja CO2 w Polsce, UE i na świecie – co przyczynia się do jej wzrostu?
- Zeroemisyjność w UE i na świecie – czy uda się ją osiągnąć?
- Pochłaniacz CO2 – jak działa i czy jest w stanie znacząco obniżyć emisje?
- Neutralność klimatyczna 2050 – jak Unia Europejska dąży do zeroemisyjności i neutralności klimatycznej?
- Kryzys klimatyczny – czy ludzkości grozi katastrofa?
